Estetologia Medyczna i Kosmetologia

r e k l a m a

Zastosowanie środków dezynfekcyjnych w gabinetach kosmetologicznych w świetle obowiązującego prawa

Katarzyna Kordus, Agnieszka Rymarczyk-Kapuścik

Sugerowany sposób cytowania: Kordus K, Rymarczyk-Kapuścik A: Zastosowanie środków dezynfekcyjnych w gabinetach kosmetologicznych w świetle obowiązującego prawa. Estetol Med Kosmetol 2011; 1(1): 27-33. DOI: http://dx.doi.org/10.14320/EMK.2011.005

Streszczenie

Dezynfekcja skóry, narzędzi i powierzchni w gabinecie kosmetologicznym jest najskuteczniejszą metodą profilaktyki przenoszenia chorób zakaźnych. Korzyści ze stosowania środków dezynfekcyjnych są oczywiste, jednak nie wolno zapominać, że są to niebezpieczne dla zdrowia substancje chemiczne. Dlatego podejmując dezynfekcję należy znać i stosować zasady bezpiecznej pracy z tymi środkami. Celem niniejszego artykułu było zestawienie zasad postępowania ze środkami dezynfekcyjnymi w gabinecie kosmetycznym, omówienie warunków skutecznej dezynfekcji, a także podsumowanie zasad bezpiecznej pracy ze środkami odkażającymi w świetle obowiązującego prawa. Materiał i metody: Zestawiono obowiązujące akty prawne dotyczące zasad skutecznej i bezpiecznej dezynfekcji skóry, narzędzi zabiegowych i powierzchni w gabinetach kosmetycznych. Wyniki: Opracowano tabelaryczne zestawienie aktów prawnych odnoszących się do dezynfekcji, listę warunków skutecznej dezynfekcji, wykaz środków odkażających dopuszczonych do stosowania na terenie Polski, a także wzór karty charakterystyki środka odkażającego. Ponadto zaproponowano autorskie procedury dezynfekcji skóry, narzędzi i powierzchni. Wnioski: Przestrzeganie odpowiednich procedur stosowania preparatów dezynfekcyjnych zapewnia optymalny efekt profilaktyczny przy jednoczesnym ograniczeniu zagrożeń dla zdrowia osób pracujących w gabinecie kosmetycznym.

Słowa kluczowe: dezynfekcja, gabinet kosmetyczny, bezpieczeństwo i higiena pracy, substancje niebezpieczne, karta charakterystyki, substancje biobójcze, skuteczność dezynfekcji, bezpieczeństwo, regulacje prawne

| Abstract | Reprint (PDF) | DOI: 10.14320/EMK.2011.005

Fragmenty artykułu:

Wstęp

Praca kosmetologa odbywa w bezpośrednim kontakcie z ludźmi. Podczas zabiegów może dojść do naruszenia ciągłości tkanek, co wiąże się z ryzykiem zakażenia klienta lub osoby wykonującej zabieg kosmetyczny.

Cel pracy

Celem niniejszej pracy był przegląd i podsumowanie obowiązujących aktów prawnych regulujących zasady bezpieczeństwa i higieny pracy w gabinetach kosmetycznych oraz zasad postępowania z preparatami biobójczymi. Cele szczegółowe obejmowały zestawienie: aktów prawnych odnoszących się do dezynfekcji, listy warunków skutecznej dezynfekcji, wykazu środków odkażających dopuszczonych do stosowania na terenie Polski, a także wzoru karty charakterystyki środka odkażającego i procedur dezynfekcji skóry, narzędzi i powierzchni w gabinecie kosmetycznym.

Materiał i metody

Dokonano systematycznego przeglądu obowiązujących na dzień 1 sierpnia 2011 roku aktów prawnych w randze ustawy lub rozporządzenia, określających zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dezynfekcji w gabinecie kosmetycznym, a także zasad postępowania w narażeniu na niebezpieczne substancje chemiczne, jakimi są środki biobójcze.

Wyniki

Akty prawne regulujące zagadnienia omawianie w niniejszym artykule zostały zestawione w tabeli 1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia [1] definiuje i klasyfikuje czynniki biologiczne i ustala zasady postępowania z nimi w pracy. W myśl tego rozporządzenia: „(…) Szkodliwe czynniki biologiczne obejmują drobnoustroje komórkowe, pasożyty wewnętrzne, jednostki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału genetycznego, w tym zmodyfikowane genetycznie hodowle komórkowe, które mogą być przyczyną zakażenia, alergii lub zatrucia”. „(…) Biologiczne czynniki zagrożenia zawodowego to wszystkie mikro- i makroorganizmy oraz takie substancje i struktury wytwarzane przez te organizmy, które są szkodliwe dla człowieka i mogą wywołać choroby”.

Klasyfikację szkodliwych czynników biologicznych według tego rozporządzenia przedstawia tabela 2. W gabinecie kosmetycznym najbardziej prawdopodobne jest wystąpienie czynników zaliczanych do drugiej lub trzeciej grupy zagrożenia. W odniesieniu do tych grup zagrożeń istnieją skuteczne metody profilaktyczne, a w szczególności odpowiednia dezynfekcja skóry, narzędzi i powierzchni oraz sterylizacja.

Dezynfekcja (odkażanie) to proces mający na celu zmniejszenie ilości drobnoustrojów chorobotwórczych w formie wegetatywnej do poziomu bezpiecznego dla człowieka [2]. Dezynfekcję można przeprowadzić za pomocą środków fizycznych lub chemicznych. Sterylizacja to proces mający na celu usunięcie wszystkich drobnoustrojów, zarówno w formie wegetatywnej, jak i przetrwalników (spor). Cel ten uzyskuje się przez działanie ciepła wilgotnego (autoklawy) i suchego (gorące powietrze), gazów (np. tlenek etylenu), promieniowania jonizującego, oraz środków chemicznych (chemosterylizatory, np. 0,5-2,5% kwas nadoctowy, nierozcieńczony aldehyd glutarowy).

Dezynfekcja w gabinecie kosmetycznym. W swojej pracy kosmetolog wykorzystuje narzędzia jednokrotnego i wielorazowego użytku. W myśl Rozporządzenia Ministra Zdrowia [3] narzędzia, które nie powodują naruszenia ciągłości tkanek należy po każdym użyciu dokładnie oczyścić, umyć i zdezynfekować, natomiast narzędzia powodujące naruszenie ciągłości tkanek należy po każdym użyciu najpierw zdezynfekować, a dopiero później umyć i poddać sterylizacji. Narzędzia wykonane z materiałów uniemożliwiających sterylizację dezynfekuje się przy użyciu środków chemicznych. Nieskażone narzędzia jednorazowego użytku wyrzuca się bezpośrednio po użyciu do odpadów komunalnych, natomiast w przypadku skażenia należy je wyrzucić do pojemników na odpady biologiczne, które poddaje się utylizacji.

Środki chemiczne wykorzystywane do dezynfekcji skóry, narzędzi oraz powierzchni. W gabinecie kosmetycznym używa się środków do dezynfekcji skóry, narzędzi i powierzchni. Aby proces dezynfekcji był skuteczny, muszą zostać spełnione warunki przedstawione w tabeli 3.

W myśl ustawy Prawo farmaceutyczne [4] preparaty do dezynfekcji skóry są traktowane jako produkty lecznicze (podkreślenia własne): „(…) Produktem leczniczym - j est substancja l ub m ieszanina substancji, przeznaczona do zapobiegania lub leczenia chorób występujących u ludzi lub zwierząt, lub podawana człowiekowi lub zwierzęciu w celu postawienia diagnozy lub w celu przywrócenia, poprawienia czy modyfikacji fizjologicznych funkcji organizmu ludzkiego lub zwierzęcego; pojęcie produktu leczniczego nie obejmuje dodatków paszowych uregulowanych w odrębnych przepisach. Preparaty tego typu podlegają wpisowi do Rejestru produktów leczniczych dopuszczonych do obrotu na terytorium Polski. Organem rejestrującym jest Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych”.

Mycie i dezynfekcja rąk należy do najskuteczniejszych metod zapobiegania zakażeniom. Badania dotyczące zastosowania środków dezynfekcyjnych do rąk [5] pokazują, że najlepszą skuteczność przeciwbakteryjną zapewnia zastosowanie etanolu (60–85%), izopropanolu (60–80%) i n-propanolu (60–80%). Etanol w wysokich stężeniach (95%) jest skuteczny w preparatach przeciwwirusowych, n-propanol najskuteczniej oddziałuje na bakterie. Połączenie wymienionych alkoholi może dawać efekt synergiczny. Efektywne stężenie chlorheksydyny w preparatach odkażających wynosi 1% [6,7], a triklosanu od 1 do 2% [8-10].

Narzędzia zabiegowe mogą powodować naruszenie ciągłości tkanek, w związku z tym po każdym użyciu poddaje się je dezynfekcji, a następnie myje i sterylizuje. Preparaty do dezynfekcji zanurzeniowej oraz przeznaczone do spryskiwania narzędzi w są w myśl Ustawy o wyrobach medycznych [11] i dyrektywy UE 93/42/ EFC wyrobem medycznym (podkreślenia własne): „(…) Wyrób medyczny – należy przez to rozumieć narzędzie, przyrząd, aparat, sprzęt, materiał lub inny artykuł, stosowany samodzielnie lub w połączeniu, włączając oprogramowanie niezbędne do właściwego stosowania wyrobu, przeznaczone przez wytwórcę do stosowania u ludzi w celu: a) diagnozowania, zapobiegania, monitorowania, leczenia lub łagodzenia przebiegu chorób, b) diagnozowania, monitorowania, leczenia, łagodzenia lub kompensowania urazów lub upośledzeń, c) badania, zastępowania lub modyfikowania budowy anatomicznej lub prowadzenia procesu fizjologicznego, d) regulacji poczęć - który nie osiąga swojego zasadniczego zamierzonego działania w ciele lub na ciele ludzkim środkami farmakologicznymi, immunologicznymi lub metabolicznymi, lecz którego działanie może być przez nie wspomagane”.

Środki dezynfekcyjne zaliczane są do klasy I i IIa (preparaty myjące i dezynfekcyjne) wyrobów medycznych. Oznaczenie wyrobu symbolem CE potwierdza zgodność z wymogami stawianymi w Unii Europejskiej poszczególnym klasom produktów, w tym przypadku wyrobom medycznym. Inne środki stosowane są do dezynfekcji powierzchni. Preparaty do dezynfekcji powierzchni stosowane na terenie Rzeczypospolitej Polskiej muszą być wpisane do Rejestru wyrobów medycznych i podmiotów odpowiedzialnych za ich wprowadzenie do obrotu i do używania. Organem rejestrującym wyroby medyczne jest Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. W rozumieniu Ustawy o produktach biobójczych [12] preparaty dezynfekcyjne stosowane do odkażania powierzchni zalicza się do produktów biobójczych (podkreślenia własne): „(…) Produkt biobójczy - substancję czynną lub preparat zawierający co najmniej jedną substancję czynną, w postaciach, w jakich są dostarczone użytkownikowi, przeznaczony do niszczenia, odstraszania, unieszkodliwiania, zapobiegania działaniu lub kontrolowania w jakikolwiek inny sposób organizmów szkodliwych przez działanie chemiczne lub biologiczne”.

Podobnie jak inne środki dezynfekcyjne, również produkty biobójcze wymagają dopuszczenia do obrotu na terytorium Polski przez Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Przykładowe środki przeznaczone do dezynfekcji skóry, narzędzi i powierzchni zostały zestawione odpowiednio w tabelach 4, 5 i 6.

Bezpieczeństwo stosowania środków dezynfekcyjnych. Środki do dezynfekcji stosowane w gabinetach kosmetycznych są preparatami chemicznymi zaliczanymi w myśl Rozporządzenia Ministra Zdrowia [13] do substancji niebezpiecznych i podlegają regulacjom prawnym odnoszącym się do postępowania ze środkami chemicznymi. W myśl Rozporządzenia Ministra Zdrowia [14]: „(…) czynnik chemiczny to każdy pierwiastek lub związek chemiczny, w postaci własnej lub w mieszaninie, w stanie, w jakim występuje w przyrodzie, lub w stanie, w jakim jest wytwarzany, stosowany lub uwalniany w środowisku pracy, w tym podczas usuwania go w postaci odpadów, w trakcie każdej pracy, niezależnie od faktu, czy jest albo nie jest wytwarzany celowo lub jest albo nie jest wprowadzany do obrotu. Czynnik chemiczny stwarzający zagrożenie t o c zynnik chemiczny, który zgodnie z kryteriami, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych (Dz. U. Nr 11, poz. 84, z późn. zm.), jest klasyfikowany jako substancja niebezpieczna lub preparat niebezpieczny, z wyjątkiem niebezpiecznych wyłącznie dla środowiska, niezależnie od faktu, czy wymaga klasyfikacji zgodnie z tymi przepisami”[14]. Symbole zagrożenia umieszczane na tych preparatach przedstawia tabela 7.

Aby bezpiecznie wykonywać pracę z czynnikiem chemicznym należy znać przestrzegać wartości NDS (najwyższe dopuszczalne stężenie), NDSCh (najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe) i NDSP (najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe), definiowanych w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej [15]: „(…) NDS (najwyższe dopuszczalne stężenie) to wartość średnia ważona stężenia, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, określonego w Kodeksie pracy, przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń”. „(…) NDSCh (najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe) to wartość średnia stężenia, które nie powinno spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika, jeżeli występuje w środowisku pracy nie dłużej niż 15 minut i nie częściej niż 2 razy w czasie zmiany roboczej, w odstępie czasu nie krótszym niż 1 godzina”. „(…) NDSP (najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe) to wartość stężenia, która ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być w środowisku pracy przekroczona w żadnym momencie”. „(…) Niedopuszczalne jest stosowanie substancji i preparatów chemicznych nie oznakowanych w sposób widoczny, umożliwiający ich identyfikację. Niedopuszczalne jest stosowanie niebezpiecznych substancji i niebezpiecznych preparatów chemicznych bez posiadania aktualnego spisu tych substancji i preparatów oraz kart charakterystyki, a także opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem”.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia [16] produkty dezynfekcyjne muszą posiadać opis w postaci karty charakterystyki: „(…) 1) wzór karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub preparatu niebezpiecznego, zwanej dalej „kartą charakterystyki”, oraz sposób jej sporządzania i aktualizowania, w szczególności: a) zakres informacji o zagrożeniach związanych ze stosowaniem substancji niebezpiecznej lub preparatu niebezpiecznego, b) zakres informacji dotyczących ich bezpiecznego stosowania, 2) sposób dystrybucji kart charakterystyki, z uwzględnieniem specyfikacji działalności odbiorcy, 3) przypadki stosowania substancji niebezpiecznych lub preparatów niebezpiecznych, kiedy dostarczenie karty charakterystyki nie jest wymagane”.

Zapoznanie się z kartą charakterystyki substancji niebezpiecznej na stanowisku pracy jest podstawą właściwego i bezpiecznego postępowanie z preparatem, pozwala zidentyfikować zagrożenia dla zdrowia związane z jego stosowaniem i zachować stosowne do zagrożeń środki ostrożności, a także prawidłowo zutylizować opakowanie i resztki preparatu. Karta charakterystyki podaje ponadto zasady pomocy przedlekarskiej i lekarskiej w sytuacji wystąpienia działań niepożądanych po zastosowaniu środka. Dla każdego środka odkażającego stosowanego w danym gabinecie kosmetycznym należy opracować kartę charakterystyki produktu niebezpiecznego. Zakres informacji, jakie powinna zawierać taka karta przedstawia tabela 8. W gabinecie ponadto muszą być wywieszone w widocznym miejscu opisy procedur dezynfekcji skóry, narzędzi, oraz powierzchni. Autorskie propozycje takich procedur zostały przedstawione odpowiednio w tabelach 9, 10 i 11.

Wnioski

1. Środki dezynfekcyjne zapobiegają rozprzestrzenianiu chorób zakaźnych w gabinecie kosmetycznym, nie wolno jednak zapominać, że są to substancje niebezpieczne dla zdrowia. Sumienne przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy ogranicza ryzyko wystąpienia działań niepożądanych tych środków.
2. Prawo nakłada obowiązek sporządzenia dla każdego używanego środka odkażającego karty charakterystyki produktu niebezpiecznego stanowiącej kompendium wszystkich istotnych informacji na temat danego produktu.
3. Zapoznanie się z kartą charakterystyki, znajomość najwyższych dopuszczalnych stężeń substancji aktywnej oraz przestrzeganie procedur sprawi, że dezynfekcja w gabinecie kosmetycznym będzie nie tylko skuteczna, lecz także bezpieczna dla wykonujących ją osób.

Czytaj pełny tekst artykułu (PDF).

r e k l a m a

r e k l a m a

Bądź na bieżąco - obserwuj nas: