r e k l a m a

r e k l a m a

Analiza ryzyka reakcji alergicznych na składniki szczepionki COVID-19 mRNA Vaccine BNT162b2 (BioNTech/Pfizer)

Radosław Śpiewak

Zakład Dermatologii Doświadczalnej i Kosmetologii, Wydział Farmaceutyczny, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków

Ambulatorium 'dermatolog.eu', Kraków

Sugerowany sposób cytowania: Śpiewak R: Analiza ryzyka reakcji alergicznych na składniki szczepionki COVID-19 mRNA Vaccine BNT162b2 (BioNTech/Pfizer). Estetol Med Kosmetol 2020; 10: 005.pl

DOI: http://dx.doi.org/10.14320/EMK.2020.005.pl
Summary in English: DOI: 10.14320/EMK.2020.005.en

Streszczenie

Celem pracy była ocena ryzyka reakcji alergicznych na składniki pierwszej dopuszczonej do użytku w Polsce szczepionki przeciw COVID-19 Comirnaty™ (COVID-19 mRNA Vaccine BNT162b2 BioNTech/Pfizer).

Materiał i metody: Przegląd systematyczny publikacji naukowych przedstawiających reakcje alergiczne i anafilaktyczne na składniki szczepionki Comirnaty™. Dla poszczególnych składników wykonano kwerendę w bazie PubMed według następującego schematu: "X[title] AND (allergy[title] OR allergic[title] OR hypersensitivity[title] OR intolerance[title] OR anaphylactic[title] OR anaphylaxis[title])", gdzie X oznacza nazwy poszczególnych składników szczepionki oraz ich synonimów. Na podstawie dostępnych danych na temat częstości uczuleń oraz opublikowanych opisów przypadków reakcji alergicznych oceniono ryzyko alergologiczne związane z podaniem szczepionki. Szczególną uwagę zwrócono na opisane reakcje anafilaktyczne na poszczególne składniki.

Wyniki: Spośród składników szczepionki Comirnaty™, w literaturze naukowej najwięcej wzmianek na temat reakcji alergicznych dotyczy PEG (ang. polyethylene glycol). PEG, czyli poliglikol etylenowy (glikol polietylenowy, nieprawidłowo: polietylenoglikol) to określenie zbiorcze na polimery z grupy polieterów o ogólnym wzorze H−O−[−CH2−CH2−O−]n−H, gdzie n wynosi od 4 do 120. Mieszają się z wodą w każdym stosunku, rozpuszczają się również w etanolu 95%, glicerolu, chloroformie, acetonie, innych glikolach. W temperaturze pokojowej mogą być cieczami lub ciałem stałym w zależności od masy cząsteczkowej. Stosowane są jako rozpuszczalniki, emulgatory i środki zwiększające lepkość ciekłych kosmetyków i leków. W farmacji PEG występuje często pod nazwą makrogol (ang. macrogol). PEG o masie cząsteczkowej 3350 Da (PEG 3350) jest dopuszczony od 1980 roku jako środek przeczyszczający do przygotowania jelit przed kolonoskopią. PEGi o masie 3350 - 6000 Da są ponadto często stosowane jako substancje pomocnicze w lekach w postaci płynnej lub stałej, najczęściej w tabletkach powlekanych, żelach do użytku zewnętrznego oraz preparatach do wstrzyknięć, w tym w preparatach glikokortykosteroidów. W literaturze naukowej znaleziono 31 opublikowane artykuły przedstawiające reakcje alergiczne na PEGi w lekach i kosmetykach. Stone i wsp. (2018) w bazie niepożądanych reakcji polekowych USA znaleźli średnio 4 przypadki rocznie reakcji anafilaktycznych po zastosowaniu środków przeczyszczających na bazie PEG 3350, co uzmysławia, że zdarzenia niepożądane na te składniki są bardzo rzadkie przy skali ich stosowania - w 2018 roku PEG 3350 był składnikiem 1155 produktów zatwierdzonych przez FDA na rynek amerykański. Zdaniem autorów część przypadków może być nie być kojarzona z PEGami ze względu na małą wiedzę na ich temat. Wenande i Garvey (2016) opracowali przegląd 37 przypadków reakcji natychmiastowych na PEG opublikowanych w literaturze między 1977 a 2016. Prowokujące leki w różnych postaciach (tabletki, iniekcje, żele na skórę, żele do USG, roztwory) i różnym przeznaczeniu (m.in. środki przeczyszczające, multiwitaminy, Depo-Medrol, Depakine, syrop Paracetamol, Nimesulid). Pełne spektrum anafilaksji - od pokrzywki kontaktowej do hipotensji i utraty przytomności. W rzadnym przypadku nie opisano zgonów na skutek reakcji anafilaktycznej na PEG. Alergia kontaktowa na PEG jest opisywane tylko kazuistycznie i nie zagraża życiu, zatem w aspekcie szczepień na COVID 19 wydaje się to raczej mniej istotne. Poliglikol etylenowy (PEG) w szczepionce Comirnaty™ (COVID-19 mRNA Vaccine BNT162b2 BioNTech/Pfizer) jest częścią składnika ALC-0159 (2[(polyethylene glycol)-2000]-N,N-ditetradecylacetamide).

Inne substancje pomocnicze obecne w szczepionce Comirnaty™ to distearynian glicerofosfocholiny (1,2-Distearoyl-sn-glycero-3-phosphocholine, CAS 816-94-4, EC 212-440-2, EINECS 212-440-2) oraz cholesterol, które stanowią składnik liposomów. Chlorek potasu, diwodorofosforan potasu, chlorek sodu oraz uwodniony wodorofosforan sodu to składniki buforujące roztworu elektrolitowego do wstrzyknięć. Ostatnim składnikiem roztworu jest sacharoza (sucrose), czyli cukier spożywczy. W odniesieniu do wymienionych składników pomocniczych w literaturze nie ma doniesień na temat reakcji anafilaktycznych.

Zaproponowano algorytm postępowania diagnostycznego w przypadku podejrzenia alergii na poliglikole etylenowe. W przypadku uzasadnionego podejrzenia wcześniejszej reakcji anafilaktycznej na PEG, diagnostykę należy rozpocząć od testu ex vivo: testu aktywacji bazofilów (BAT) lub ewentualnie testu uwalniania histaminy (HRT). Jest to "etap zerowy" diagnostyki dla osób, które miały wcześniej reakcje anafilaktyczne po podaniu szczepionek lub leków. Osoby z ujemnym testem BAT mogą w dalszej kolejności poddać się rutynowym badaniom przewidzianym dla osób, u których podejrzewa się możliwość alergii na PEG, jednak wcześniej nie odnotowano u nich reakcji anafilaktycznych. Te badania dzieli się na trzy etapy: etap pierwszy to skórne testy punktowe (SPT) z serią PEG o różnej m.c. (300, 3000-4000, 6000 Da). W przypadku braku odczynów, w drugim etapie wykonuje się SPT z pochodnymi PEG o większym potencjale uczulającym (Polysorbate 80, Poloxamer 407), a w przypadku braku reakcji można przeprowadzić trzeci etap diagnostyki - testy punktowe (SPT) z serią leków zawierających PEGi jako substancje dodatkowe i wreszcie czwarty etap - testy śródskórne z tymi samymi lekami.

Wnioski: Substancje pomocnicze w szczepionce Comirnaty™ (COVID-19 mRNA Vaccine BNT162b2 BioNTech/Pfizer) są powszechnie stosowane w lekach oraz innych produktach, a ryzyko reakcji alergicznych na te substancje jest bardzo niskie. Spośród wszystkich składników szczepionki jeden - ALC-0159 jest pochodną poliglikolu etylenowego, w odniesieniu do którego opisano reakcje alergiczne, w tym anafilaktyczne. Poliglikole etylenowe (PEG) są powszechnie stosowane w lekach, kosmetykach oraz innych produktach, zaś reakcje alergiczne obserwuje się u kilku osób w skali roku i . Jak dotąd nie odnotowano przypadków śmiertelnych. Przytoczone dane można podsumować, że ryzyko reakcji alergicznej po przyjęciu szczepionki Comirnaty™ jest bardzo małe.

Słowa kluczowe: szczepionka przeciw COVID-19, Comirnaty™, składniki, potencjał uczulający, reakcje alergiczne, reakcje anafilaktyczne, anafilaksja, ocena ryzyka

Chcesz przeczytać cały artykuł? Skontaktuj się z nami!

r e k l a m a

Bądź na bieżąco - obserwuj nas: