r e k l a m a

r e k l a m a

Analiza deklarowanego składu preparatów kosmetycznych przeznaczonych do pielęgnacji skóry noworodków i niemowląt pod kątem występowania substancji o znanym potencjale uczulającym lub drażniącym

Izabela Forczek, Katarzyna Kordus, Radosław Śpiewak

Zakład Dermatologii Doświadczalnej i Kosmetologii, Wydział Farmaceutyczny, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków

Sugerowany sposób cytowania: Forczek I, Kordus K, Śpiewak R: Analiza deklarowanego składu preparatów kosmetycznych przeznaczonych do pielęgnacji skóry noworodków i niemowląt pod kątem występowania substancji o znanym potencjale uczulającym lub drażniącym. Estetol Med Kosmetol 2016; 6: 001.pl.

DOI: http://dx.doi.org/10.14320/EMK.2016.001.pl
Summary in English: DOI: 10.14320/EMK.2016.001.en

Streszczenie

Motyw podjęcia badań: Częsty i długotrwały kontakt kosmetyków z ludzkim ciałem może być przyczyną skutków ubocznych. Grupy składników kosmetyków odpowiedzialne za działanie niepożądane to barwniki, konserwanty, substancje zapachowe oraz filtry promieniochronne. Skóra noworodków i niemowląt wykazuje niepełną dojrzałość w porównaniu do skóry osoby dorosłej. Dorośli sięgający po preparaty przeznaczone do pielęgnacji skóry dla swoich dzieci liczą, że jakość składników i bezpieczeństwo stosowania będzie zdecydowanie wyższe niż w preparatach dla dorosłych. Celem pracy była analiza występowania substancji o znanym potencjale uczulającym lub drażniącym w deklarowanym przez producentów składzie preparatów kosmetycznych przeznaczonych do pielęgnacji skóry noworodków i niemowląt. Materiał i metody: Preparaty dla noworodków i niemowląt ze stacjonarnych aptek i sklepów oraz stron internetowych producentów przeanalizowano pod kątem występowania składników "problematycznych" posiłkując się bazą Cosing oraz Dyrektywą Europejską. Preparaty podzielono na cztery kategorie: produkty zmywalne dla noworodków, zmywalne dla niemowląt, produkty niezmywalne dla noworodków i niezmywalne dla niemowląt. Następnie zestawiono skład preparatów pod kątem występowania składników o znanym potencjale uczulającym lub drażniącym. Różnice w częstości występowania substancji problematycznych w porównywanych czterech kategoriach przeanalizowa została za pomocą testu Chi2. Natomiast różnice między medianami dla poszczególnych zmiennych w czterech porównywanych kategoriach produktów porównano za pomocą testu statystycznego ANOVA Kruskala-Wallisa. Wyniki: Zidentyfikowano 259 kosmetyków, w tym 37 preparatów zmywalnych dla noworodków, 56 preparatów zmywalnych dla niemowląt, 67 preparatów pozostających na skórze dla noworodków, 99 preparatów pozostających na skórze dla niemowląt. Preparaty zawierały łącznie 595 różnych substancji, z których 52 (8,73%) stanowiły substancje zapachowe, w tym 17 "problematycznych" (2,85%), 26 (4,38%) substancji konserwujących (w tym wszystkie "problematyczne"), 13 (2,18%) filtrów promieniochronnych, 18 (3,03%) barwników i 14 (2,36%) substancji dozwolonych do stosowania z ograniczeniem o "innej" funkcji. Wśród "problematycznych" substancji najczęściej występowały: wodorotlenek sodu, konserwanty tj. fenoksyetanol, parabeny, sorbinian potasu, benzoesan sodu, barwnik: tlenek cynku, filtr promieniochronny: dwutlenek tytanu i substancje zapachowe ukryte pod kryptonimem "Parfum". Produkty typu "leave-on" zawierały więcej (mediana=20) składników niż kosmetyki typu "rinse-off" (mediana=16; p=0,013). Również istotnie więcej konserwantów zawierały produkty zmywalne i niezmywalne dla niemowląt (mediana=2) w przeciwieństwie do kosmetyków obu grup przeznaczonych dla noworodków (mediana=0; p<0,001). Liczba wszystkich składników problematycznych była istotnie większa w preparatach "leave-on" dla niemowląt (mediana=4) w porównaniu z "leave-on" dla noworodków (mediana=2, p=0,004). Wnioski: Praktycznie wszystkie przeanalizowane preparaty zawierają w swoim składzie "problematyczne" składniki. Zaledwie co 8 kosmetyk przeznaczony dla niemowląt i noworodków jest wolny od składników potencjalnie uczulających i drażniących. W porównaniu z preparatami przeznaczonymi dla niemowląt, preparaty dla noworodków zawierają zdecydowanie mniej konserwantów zarówno w produktach zmywalnych jak i niezmywalnych. Produkty dla noworodków znacznie częściej zawierają kompozycje zapachowe o nieznanym składzie, ukryte pod kryptonimem "Parfum" zarówno w kosmetykach typu "rinse-off" i "leave-on", w porównaniu do kosmetyków przeznaczonych dla niemowląt. Kosmetyki typu "leave-on" dla noworodków zawierają mniej składników problematycznych niż dla niemowląt.

Słowa kluczowe: noworodek, niemowlę, alergia, alergia u dzieci, kosmetyk, kosmetyki dla dzieci, alergia na kosmetyki

Wstęp

Aplikacja kosmetyków w XXI wieku wydaje się być nieodzownym elementem w pielęgnacji zarówno skóry dorosłej jak i nie w pełni rozwiniętej skóry noworodka. Z racji codziennego użytku kosmetyki powinny być nieszkodliwe, natomiast bardzo często wykazują działanie drażniące i uczulające. Nieprawidłowo wykształcone struktury skóry dziecka, nie stanowią odpowiedniej bariery fizykochemicznej dla haptenów [Kmieć i wsp. 2010]. Jedną z kluczowych ról jest zatem odpowiednia pielęgnacja i ochrona skóry noworodka, co pozwoli zmniejszyć narażenie na szkodliwe działanie czynników zewnętrznych [Fernandes i wsp. 2011].

Polski rynek z każdym rokiem jest coraz bogatszy w kosmetyki do pielęgnacji skóry, stąd niezwykle ważne jest, aby jak najczęściej przeprowadzać analizy i oceny składników preparatów kosmetycznych dla małych dzieci, w celu monitorowania poziomu substancji, które mogą być potencjalnym źródłem uczuleń i podrażnień. Ze względu na różne terminy stosowane w piśmiennictwie, odnoszące się do populacji pediatrycznej, w pracy przyjęto następujące definicje wieku [Fernandes i wsp. 2011]:

• Noworodek: od urodzenia do 28. dnia życia
• Niemowlę: od 1. do 12. miesiąca życia
• Dziecko: od 1. do 12. roku życia

1.1. Różnice w budowie i funkcjonowaniu skóry dziecka w stosunku do skóry dorosłego człowieka

Skóra noworodka, jak i osoby dorosłej składa się z naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej. Bogata jest w przydatki, naczynia krwionośne, limfatyczne oraz zakończenia włókien nerwowych. W porównaniu ze skórą starszą, skóra dziecka wykazuje pewien stopień niedojrzałości, poszczególne jej warstwy są znacznie cieńsze, ponadto jest wrażliwsza i delikatniejsza [Kmieć i wsp. 2010]. Skóra jest złożonym i największym narządem ciała, osiągającym u dorosłego człowieka ok. 2m2 powierzchni. Skóra u dorosłej osoby wynosi zaledwie 3% masy ciała, natomiast u nowonarodzonego dziecka nawet do 13% [Campbell i wsp. 2000]. Powierzchnia ciała noworodka jest więc względnie większa w porównaniu do masy ciała, dlatego też istotne jest z czym ma kontakt. Substancje mające bezpośredni kontakt ze skórą niemowlęcia znacznie łatwiej penetrują do głębszych warstw skóry i nawet w małych ilościach i niewielkich stężeniach mogą wywołać działania niepożądane [Prystupa-Chalkidis 2010]. Fernandes i wsp. [2011] piszą, że w chwili narodzin, skóra noworodka nie jest w pełni wykształcona i rozwija się przez okres 12 miesięcy życia, ulegając przemianom pod względem strukturalnym i funkcjonalnym. Proces ten dotyczy praktycznie wszystkich jej warstw i struktur. Dopiero pod koniec 3 roku życia skóra niemowlęcia przypomina skórę dorosłą [Kmieć i wsp. 2010]. Podczas porodu skóra dziecka przechodzi z wewnętrznego, środowiska do środowiska zewnętrznego [Prystupa-Chalkidis 2010]. Stopniowo ulega adaptacji do "nowego", pozamacicznego otoczenia, pełnego czynników chorobotwórczych [Fernandes i wsp. 2011]. Przez kilka pierwszych godzin życia, skórę pokrywa biała maź płodowa o pH 6,7 - 7,4, które zapewnia odpowiednią wilgotność i ochronę przed mikroorganizmami. Po jej utracie odczyn na powierzchni skóry staje się obojętny, a nawet lekko zasadowy, znacznie obniżając zabezpieczenie przed wzrostem drobnoustrojów. Jednak w przeciągu pierwszych trzech tygodni życia dziecka wartość spada do odczynu kwaśnego o zakresie 5,0 - 5,5, który ogranicza rozmnażanie patogenów [Kiss i Wroński 2014]. Wyższe pH, a także nie w pełni wykształcony układ immunologiczny niemowlęcia, zwiększa podatność skóry na rozwój infekcji. Skóra jest ważnym narządem układu immunologicznego, który składa się z keratynocytów, komórek Langerhansa i limfocytów T, stanowiących główne elementy układu immunologicznego skóry (SALT- Skin Associated Lymphoid Tissue), a układ ten rozwija się wraz z rozwojem dziecka [Błaszczyk-Kostanecka i Wolska 2009].

Proces keratynizacji u nowonarodzonego dziecka nie jest do końca wykształcony. Skóra noworodka jest bardzo cienka (1,2 mm), w tym grubość naskórka 40-50µm [Prystupa- Chalkidis 2010]. Mało wytrzymała warstwa rogowa, składa się z kilku warstw spłaszczonych, bezjądrzastych, luźno ułożonych komórek, gdzie u osoby dorosłej komórki te ściśle przylegają do siebie i nakładają się na siebie "dachówkowo" [Błaszczyk-Kostanecka i Wolska 2009]. Różnice w budowie korneocytów i cementu międzykomórkowego doprowadzają do gorszego wiązania i dystrybucji wody oraz do wolniejszej rekonstrukcji płaszcza lipidowego u noworodków [Kmieć i wsp. 2010].

Skóra niemowlęcia, a później małego dziecka, staje się coraz grubsza, osiągając 2,1 mm. Naskórek jest grubości ponad 50µm, z czego 10-15µm warstwa rogowa. W naskórku zaczynają być widoczne kolejne warstwy, głównie warstwa ziarnista, początkowo obecna u małego dziecka na dłoniach i stopach, a następnie na pozostałych powierzchniach ciała [Prystupa-Chalkidis 2010]. Odpowiada ona za prawidłowy rozwój keratynizacji, jest niezbędna do produkcji lipidów tj. cholesterolu, wolnych kwasów tłuszczowych i ceramidów, które tworzą barierę hydrolipidową [Kiss i Wroński 2014]. Komórki warstwy kolczystej tworzą słabo widoczny, poprzerywany i mało spójny układ [Kmieć i wsp. 2010]. U niemowląt komórki warstwy podstawnej wykazują całkowitą dojrzałość, łączą się ze sobą i z komórkami warstwy kolczystej za pomocą nielicznych desmosomów [Kiss i Wroński 2014]. Granica pomiędzy naskórkiem, a skórą właściwą jest płaska, dlatego też skóra jest bardziej wrażliwa na urazy mechaniczne [Kmieć i wsp. 2010]. U dzieci naskórek bogaty jest w dużą ilość wody [Fernandes i wsp. 2011].

Skóra noworodka zawiera znacznie mniejszą liczbę aktywnych melanocytów. Pomimo, iż produkcja i przekazywanie melaniny do korneocytów zaczyna się od 20 tygodnia życia płodu, jej stężenie nie jest wystarczające dla zapewnienia prawidłowej ochrony przed promieniowaniem ultrafioletowym (UV) [Kmieć i wsp. 2010]. Jednakże krótkotrwała ekspozycja na promieniowanie UV jest niezbędna w celu przekształcenia 7-dehydrocholesterolu do nieaktywnej postaci witaminy D3, która bierze udział w prawidłowym rozwoju kośćca dziecka [Błaszczyk-Kostanecka i Wolska 2009]. Skóra właściwa rozwija się do 6 miesiąca życia niemowlęcia [Kiss i Wroński 2014]. Charakteryzuje się śladowymi ilościami włókien kolagenowych, praktycznie całkowitym brakiem włókien elastynowych oraz dużą liczbą rozszerzonych naczyń krwionośnych, przez które łatwo dochodzi do utraty ciepła [Kmieć i wsp. 2010]. Posiada także duże stężenie proteoglikanów, które zapewniają odpowiednio wysoki poziom wody w skórze [Fernandes i wsp. 2011]. Słabo rozwinięta tkanka podskórna, leży tuż pod skórą właściwą. U niemowląt i małych dzieci składa się z niewielkich zrazików tłuszczowych z dodatkiem niewielkiej ilości tkanki łącznej. Tkanka tłuszczowa dzieli się na białą, odpowiedzialną za gromadzenie energii i brązową, która bierze udział w termoregulacji. Jednak ze względu na jej niedużą ilość, nie jest w stanie zapewnić odpowiedniej termoregulacji i powoduje szybkie ich wychłodzenie [Błaszczyk-Kostanecka i Wolska 2009]. Bezpośrednio po narodzinach noworodek posiada aktywne gruczoły łojowe wraz z mieszkami włosowymi. Początkowo jest pod wpływem hormonów androgenowych matki, które pobudzają gruczoły łojowe do produkcji, a nawet produkcji nadmiernej ilości sebum. Pod koniec 3 miesiąca jego życia kurczą się, zmniejszając produkcję łoju [Kmieć i wsp. 2010]. Od gruczołów łojowych zależny jest płaszcz hydrolipidowy, który odgrywa ważną rolę w tworzeniu bariery lipidowej i utrzymaniu kwaśnego pH skóry. W jego skład wchodzą jedynie lipidy naskórka [Prystupa-Chalkidis 2010]. Mieszki włosowe najpierw produkują jasne i cienkie włosy, wypadające po 2-3 miesiącu życia niemowlęcia, w miejscu których wyrastają ciemniejsze i mocniejsze włosy [Kmieć i wsp. 2010]. Noworodek posiada dojrzałe gruczoły potowe, których jest znacznie więcej niż u dorosłego człowieka, ale ich funkcjonowanie jest słabsze ze względu na nie do końca wykształcony ośrodek termoregulacji w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN) [Prystupa-Chalkidis 2010, Błaszczyk-Kostanecka i Wolska 2009]. Produkcja potu przez gruczoły ekrynowe kształtuje się do 2 roku życia. Ma to negatywny wpływ na utrzymanie stałej temperatury ciała, powodując przegrzewanie lub wychładzanie małego organizmu [Kmieć i wsp. 2010].

Wyżej wymienione różnice w budowie skóry dziecka, a także niepełna jej dojrzałość mogą prowadzić do problemu klinicznego dotyczącego działań niepożądanych po zastosowaniu kosmetyków. W większości działania te po zaaplikowaniu kosmetyków u dzieci są wynikiem podrażnienia, jednak coraz częściej obserwuje się reakcje alergiczne [Kamińska 2011]. Do najczęściej uczulających składników kosmetyków zaliczamy głównie konserwanty oraz substancje zapachowe [Kamińska 2011, Polańska i wsp. 2010]. Konsumentom wydaje się, że kosmetyki przeznaczone dla noworodków i niemowląt są bezpieczne. Jednak preparaty te mogą również w swoim składzie zawierać wiele składników o znanym potencjale uczulającym i drażniącym.

Cel pracy

Celem pracy była analiza występowania substancji o znanym potencjale uczulającym lub drażniącym w deklarowanym przez producentów składzie preparatów kosmetycznych przeznaczonych do pielęgnacji skóry noworodków i niemowląt.

(...)

Chcesz przeczytać cały artykuł? Skontaktuj się z nami!

r e k l a m a

Bądź na bieżąco - obserwuj nas: